Elk contact is met taal verbonden

18 oktober 2016

Door: Ciska Noordmans

De deur zwaait open. Daar is Ytsje Kramer, jeugdverpleegkundige bij GGD Súdwest-Fryslân, bij de meesten bekend als het consultatiebureau en met een onderkomen in de Thomas van Aquinoschool in Sneek. Wij lopen door de wachtkamer en het kantoor van de assistente naar Ytsjes werkkamer. ‘Hjirachter sit de arts fan it konsultaasjeburo’, vertelt Ytsje. ‘Alders komme mei de poppen binnen by de assistinte, dêr wurde se woegen en metten en geane dan nei de ferpleechkundige of de berne-arts.’

Hart voor zorg én taal
Het consultatiebureau heeft zijn domicilie in een wijk met veel verschillende nationaliteiten, waar soms ook sociaaleconomisch het een en ander aan de hand is. Ytsje zit al 25 jaar in het vak en is inmiddels door de wol geverfd. Ze oogt frêle, maar als zij over haar werk praat, vlammen haar ogen op. Aan alles merk je dat hier een dame zit met een hart voor zorg én taal.

Een steuntje in de rug
Als jeugdverpleegkundige komt zij soms in contact met ouders die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Hiervoor heeft de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) de methode Stevig Ouderschap ontwikkeld. ‘Dat hâldt yn dat problemen mei de opfieding en it opgroeien sa gau mooglik sinjalearre wurde. Mei foarljochting, begelieding, útlis en advys wurdt besocht om alles werom te bringen nei in normale sitewaasje. Alles rjochtet him op it wolwêzen fan it bern en de âlders. Bern moatte ommers sûn en feilich opgroeie kinne’, volgens Ytsje. ‘Soms is it in hiele útdaging. Hoe kommunisearrest mei in mem dy’t allinne Sûdaneesk praat*?’

Contact!
As de kleine is geboren, zijn er doorgaans zes momenten waarbij de ouders en de verpleegkundige contact hebben: bij zes weken, drie maanden, een halfjaar, negen maanden, een jaar en anderhalf jaar. Soms is er ook al contact met de moeder tijdens haar zwangerschap. Een verwijzing gaat dan in goed overleg met de verloskundige of de huisarts. Ytsje bezoekt de aanstaande moeders thuis om te kijken hoe het gaat. Niet iedereen weet immers dat het contact tussen het kind en de moeder al voor de geboorte tot stand kan worden gebracht, bijvoorbeeld door te praten of een klein liedje te zingen.

Na de geboorte gaat de aandacht in de eerste plaats uit naar het contact tussen moeder en kind. Redden ze het samen en gaat het goed met de verzorging van de kleine? En natuurlijk, de ouders hebben bevestiging nodig: Top! Jullie doen het goed! Eveneens wordt er gekeken naar het contact van de vader en moeder met het kind. Want is niet elk contact verbonden met taal? Elkaar aankijken, lachen, aanraken én praten?

Welke taal spreken de ouders onderling?
Na drie maanden komen de ouders langs voor de tweede controle. ‘Ik begjin altyd yn it Frysk,’ zegt Ytsje, ‘dan tsjek ik eefkes oft de âlders it ek begripe. De measten jouwe oan dat se ’t net weromprate kinne, mar ferstean dat giet by de measten prima. In protte âlders komme tegearre op it buro. As sy by de assistinte binne, fernimst al gau wat taal heit en mem ûnderling prate en wat taal der mei de poppe praat wurdt.’

Nederlands of bewust meertalig?
Ytsje: ‘Yn in sitewaasje fan Frysk-Nederlânsk pratende âlders geane wy fierder op de taal yn. Soms jouwe âlders oan bewust Nederlânsk te praten mei de poppe. Dan hawwe sy yn ûndersiken lêzen dat bern yn it Nederlânsk de grutste wurdskat opbouwe. Ik moat dan eefkes útlizze datst ast yn twa talen opgroeist, ek deselde wurdskat yn twa talen opboust. Soks ropt fragen op fansels.’

Extra tijd
‘Om âlders better te ynformearjen hat de gemeente Súdwest-Fryslân derfoar soarge, dat wy no tsien minuten ekstra tiid ynplanne kinne. Der binne noch in protte foaroardielen oer it grutbringen yn mear talen, as it om it Frysk giet. Dochs fernimme wy ek dat âlders it nijs oer de ûndersiken dy’t de foardielen fan meartaligens sjen litte wol meikrije. As sy hearre dat it brein liniger wurdt, dat bern in foardiel ha as sy letter mear talen leare wolle, dan binne de âlders al gau om’, aldus Ytsje.

Als deze groep tweetalige ouders na elf maanden weer met de kleine op het bureau verschijnt, is er extra tijd ingepland om dieper in te gaan op het taalgebruik. Ouders krijgen dan ook het Tomkeboekje en het Taalgroei-boekje mee om hen te stimuleren om het kleine schepsel bewust meertalig op te laten groeien.

Taal en identiteit
Taal heeft allicht ook te maken met identiteit. Wie ben jij, waar hoor jij bij? In welke kringen kun jij of wil jij verkeren? En welke taal wordt er op het werk gesproken? Mensen die dezelfde taal spreken, begrijpen elkaar beter. Welke taal praat jij/u met jouw/uw cliënten?

 

Ytsje Kramer en haar collega’s hebben de Sudanese moeder met beeldtaal geïnformeerd over de verzorging van haar kleine meid. Een boek met foto’s en illustraties was hier de oplossing. Nu willen ze graag een app maken.

Hebben jullie in de zorg ook te maken met anderstaligen? Kijk voor tips op www.datwiedoesa.nl en typ ‘anderstaligen’ in het zoekvenster of kijk op www.datwiedoesa.nl/nl/beleid/zorgcentra/tips/in-gesprek-met-anderstaligen.