"Taal is de sleutel tot de best mogelijke zorg"

Door Nynke van der Zee 

'En dêr wurd ik dan sa grimmitich fan.' Grimmitich: het is één van de eerste woorden die Michiel Dethmers, verslavingsarts KNMG bij Kliniek Vossenloo in Eelde noemt. "Vind daar maar eens een goede Nederlandse vertaling voor", knikt hij. "Onmogelijk." Vandaar dat Michiel in zijn werk bewust kiest om cliënten hun moedertaal te laten spreken. "Taal geeft meer dan wat dan ook houvast in onzekere tijden." 

Je emoties verwoorden; het is voor ieder mens al een kunst an sich. Zeker wanneer je dat moet doen bij een wildvreemde. Binnen verslavingskliniek Vossenloo in Eelde kiezen behandelaars er daarom bewust voor om cliënten in hun eigen taal te laten spreken. Op iedere afdeling zit een behandelaar die het Fries verstaat en in veel gevallen zelfs spreekt. In het geval van Michiel gaat het om het verstaan van de Friese taal. "Ik versta het prima, maar spreken doe ik het niet. Allinnich as it echt moat", glimlacht hij. 

Spring er in

Geboren en getogen in Almelo groeit Michiel op met de Nederlandse taal. Toch is het Fries niet een volslagen vreemde in huize Dethmers. "Mijn vader was oogarts en is geboren en getogen in Sneek. Zijn vader was huisarts Jan Dethmers, destijds een bekende naam in Sneek en omstreken. Een generatie van dokters met Fries bloed dus. Maar tussen Fries en Fries zit het nodige verschil, ontdekte ik al snel."  

Tijdens zijn studententijd in Groningen ontmoet Michiel zijn vrouw: een rasechte Friezin uit Ferwert. Ze spreekt niet alleen Fries, maar schrijft en leest het ook. Het is zijn vrouw die de Friese taal binnen de familie Dethmers echt tot leven brengt. "Bij ieder bezoek aan mijn schoonouders werd ik ondergedompeld in de rijke woordenschat die het Fries biedt. Mijn schoonouders bleven bewust Fries tegen me praten. Dat is de beste manier om het zo snel mogelijk onder de knie te krijgen. Spring er in, is mijn advies."

"In een situatie waarin je kwetsbaar bent, moet je je uit kunnen drukken

in de taal waarin je dat het beste kunt"

 

De kern van het verhaal

Die bezoekjes aan zijn schoonfamilie leverden Michiel al snel een breed Fries vocabulaire op. Iets waar hij tegenwoordig in zijn werk als verslavingsarts zijn voordeel mee doet. "Ik merk dat Friese cliënten hun verhaal beter in het Fries dan in het Nederlands kunnen doen. Er ligt meer gevoel in hun taal en ze kunnen dieper bij de kern van het verhaal komen. Dit komt ook omdat er Friese woorden zijn die een bepaald gevoel goed kunnen omschrijven. Deze woorden zijn niet in het Nederlands te vertalen en daarmee uniek.”

Als voorbeeld noemt Michiel het woord grimmitich. Maar ook woorden als nocht, nuver en skrieme zijn lastig te vertalen in het Nederlands. Michiel: “Daarnaast gaat het om uitdrukkingen, die in het Hollands niet bestaan. Juist door die te gebruiken kunnen mensen hun gevoelens vaak het beste onder woorden brengen. Mijn doel is mensen de gelegenheid te geven om zich in een situatie waarin zij kwetsbaar zijn, namelijk in een zorgomgeving, uit te mogen drukken in de taal waarin zij dat het beste kunnen doen: het Fries.”

Win-win situatie

Regelmatig krijgt Michiel positieve reacties van cliënten die blij zijn de eigen taal te kunnen spreken. Niet meer dan logisch, vindt hij zelf. "Gespannen cliënten die altijd Fries spreken, hebben houvast aan hun taal. Ik vind dat belangrijk dat ze zich goed kunnen uiten en hun verhaal kunnen doen. Dat werkt ook in mijn voordeel, omdat ik zo beter inzicht krijg in wat iemand denkt en voelt. Het is dus eigenlijk een win-win situatie."

In tegenstelling tot collega's die werken met patiënten met somatische klachten, merkt Michiel dat juist in zijn vakgebied behoefte is aan die veiligheid. "Ik heb last van mijn knie is iets heel anders dan last hebben van een verslaving. Het gaat bij ons om emoties en gevoelens. Dan is het des te belangrijker dat je je goed kunt uiten. Zeker in het begin wanneer je voor het eerst contact met elkaar hebt, is het een kwestie van iemand wel of niet vertrouwen. Daarin speelt taal een onmisbare rol. Taal is de sleutel tot de best mogelijke zorg.”

Diel dizze side