Koorddansen op de taal
26 april 2016Geschreven door: Nynke van der Zee
Koorddansen op de taal
Wie ben ik? Wat wil ik met mijn leven? Het zijn zingevingsvragen die we onszelf niet dagelijks stellen, maar waar Tjeerd van der Meer, geestelijk verzorger bij Jeugdhulp Friesland, wel regelmatig mee te maken krijgt. “Bij het beantwoorden van deze vragen speelt taal de hoofdrol”, weet hij. “Jongeren moeten op zoek naar woorden om zich uit te drukken. En je kunt je gevoelens op geen betere manier omschrijven dan in je eigen moedertaal.”
De grote glimlach van Tjeerd is het eerste wat opvalt bij de ontmoeting. “Kom deryn”, lacht hij al in de deuropening. Opgegroeid in Driebergen met twee Friese ouders, kan hij een redelijk woordje Fries spreken, maar de voertaal was vroeger thuis Nederlands. “Mijn ouders hebben destijds bewust de keuze gemaakt om met ons Nederlands te praten”, knikt hij. “Maar het grappige is dat mijn moeder overschakelde naar haar memmetaal, wanneer er emoties bij kwamen kijken. Als het tijdens de lunch een puinhoop werd aan de keukentafel, dan riep ze ineens: “Grutte baarch!”. Daarin zie je hoe emotie aan taal vastzit. En dat is natuurlijk ook essentieel in een vakgebied als dat van mij, waarin je zingevingsvragen beantwoordt.”
Het herhalen waard
Dagelijks zit Tjeerd aan tafel met jongeren die het liefst hun eigen vertrouwde taal spreken om hun verhaal te vertellen. “Als ik met een jongere in gesprek ben, dan zoeken we samen naar woorden die uitdrukken wat ze voelen en denken. Wanneer je Fries bent, heb je daar meer Friese woorden voor dan Nederlandse. En wanneer je Marokkaan bent, dan weet je daar beter Arabische woorden voor te vinden. Je memmetaal speelt daarin een hele belangrijke rol. Het drukt je basisemoties uit, woorden die je als kind hebt geleerd. Mijn werk is het vertalen van wat ik zie in woorden. Ik help jongeren te zoeken naar woorden die vertellen wat ze voelen. Soms sla je de plank mis. Of is de jongere nog niet zo ver dat hij dat woord wil gebruiken. In mijn vak ben ik iedere dag aan het koorddansen op de dunne scheidslijn van de taal”, glimlacht Tjeerd.
“De memmetaal maakt dat je heel dicht bij de emotie kunt komen”
Een heftig verhaal vertellen en daarbij de juiste woorden vinden, is zo gemakkelijk nog niet, weet Tjeerd uit de praktijk. “Soms gebruiken jongeren woorden waarvoor ze eerst over een bepaalde emotionele drempel moeten stappen. Neem bijvoorbeeld een woord als ‘moord’. Zo’n woord heeft een diepe impact, maar is het herhalen waard, ook al is het een vreselijk woord. Of het woord ‘troost’. Ook dat woord herhaal ik, omdat daar een heel verhaal aan vastzit. Door het woord te herhalen geef je iemand de kans daar nog iets over te zeggen. In mijn vak is het heel belangrijk om te letten op de wijze waarop de jongeren de taal gebruiken. Het herhalen van iemands eigen woorden werkt dan heel goed. En dat moet ik ook best vaak in het Fries doen.”
Dicht bij de emotie
Zijn Friese roots bieden hem daarbij een kleine voorsprong, merkt hij in de praktijk. “De verhouding tussen jongeren die Fries of Nederlands spreken, is redelijk fiftyfifty”, knikt Tjeerd. “Wanneer jongeren het liefst Fries spreken, dan zeg ik: doe dat vooral. Er zijn bijna geen Friese woorden die ik niet begrijp. De Friese taal heeft voor een Fries een persoonlijke gevoelslading en vertrouwdheid, die de Nederlandse taal niet heeft. Dat maakt echt verschil. De memmetaal maakt dat je heel dicht bij de emotie kunt komen.”
Op de vraag of Tjeerd overweegt om nog een Friese cursus te gaan volgen om de taal zelf ook te kunnen spreken, verschijnt er opnieuw een brede glimlach op zijn gezicht. “Ik merk dat het in de praktijk genoeg is dat ik het Fries versta, maar ik denk dat het wel wat toevoegt wanneer ik de taal ook terug kan spreken. Jongeren zijn nu eerder geneigd om over te schakelen naar het Nederlands, omdat ik Nederlandse vragen stel. Wanneer ik zelf ook Fries spreek, voorkom ik dat ze gaan switchen. Dus wie weet komt het er nog eens van. Het is wel een wens die in mijn gedachten woont.”
De serie artikelen over taal in de zorg is een initiatief van Dat wie doe sa. U kunt vrij beschikken over het betreffende artikel. Bij plaatsing stellen wij het op prijs een exemplaar en/of een link van/naar het betreffende medium te ontvangen.
